Wat is een Riso-printer?
Een Riso-printer heet officieel Risograph en is een stencil duplicator van het merk Riso. Het is een magisch apparaat, maar van de buitenkant lijkt het wel een gewoon kopieerapparaat, gemaakt van saai witgrijs plastic, dat in veel gevallen deels vergeeld is. Bovenop zit een grote klep met daaronder een scanplaat. Er zitten ook talloze knopjes op die piepjes geven als je erop drukt. Daarvan zijn er een aantal knopjes met de nummers 0 t/m 9, een grote groene om te starten en een iets kleinere rode om te stoppen.
Aan de linker zijkant van de Riso zit een soort lift waar je paper in kan leggen, met schuifjes waarmee je het vak breder of smaller kunt maken. Bovenaan de lift zitten rubberen wieltjes die het papier in de Riso trekken. Aan de voorkant zit een nog een klep, en als je die opent, zie je daarachter de kleurendrum zitten. Aan de rechter zijkant van de Riso zit een grote donkerblauwe plastic bak waar het bedrukte papier in valt.
De Riso drukt in intense kleuren en de inkt is op oliebasis. Deze vettige inkt kan soms afgeven, waardoor je bijvoorbeeld sporen van de wieltjes ziet. De Riso drukt maar één kleur per keer, maar als je meerdere kleuren over elkaar heen drukt, ontstaan er prachtige nieuwe mengkleuren dankzij de transparantie van de inkt. Geen enkele drukgang is perfect en een tweede kleurlaag ligt vaak net een halve millimeter ernaast, wat resulteert in super levendige en gevarieerde oplages met een menselijk karakter.
Hoe wordt een Riso-print gemaakt?
Een Riso-print wordt dus gemaakt met een Risograph. Meestal noem ik het gewoon de Riso-printer, of kortweg de Riso. Mijn Riso-printers drukken één kleur per drukgang. De kleur waarin gedrukt wordt, hangt af van de kleurendrum die op dat moment in de Riso-printer zit. Deze kleurendrums kun je eenvoudig wisselen, waardoor een Riso-printer in veel meer kleuren kan drukken dan de gebruikelijke vier kleuren van normaal drukwerk. In mijn studio kun je kiezen uit 14 verschillende kleuren.
Het proces van een Riso-print begint met het maken van stencils, die gemaakt worden van een dun soort vloeipapier met een waterdichte coating. Zo’n stencil noemen we een “Master”. Bij het maken van een nieuwe Riso-print brandt de Riso-printer automatisch het ontwerp uit de coating. Op de plekken waar de coating is weggebrand, kan het vloeipapier de inkt doorlaten. Een nieuw stencil wordt binnen een minuut gemaakt en vervolgens om de kleurendrum gewikkeld. Daarna kunnen we meteen beginnen met het drukken.
Je kunt zo’n Master maken via een computer of door middel van de scanplaat van de Riso-printer. In beide gevallen gebruik je een zwart-wit versie van je ontwerp. Alles wat zwart is, zal gedrukt worden in de kleur van de drum die in de Riso-printer zit. Donkere tot lichtgrijze tinten worden omgezet in lichtere tinten van die kleur. Dit gebeurt niet doordat de machine de inkt verdunt, maar door het gebruik van rasters. Door te variëren met puntjes en de afstand daartussen, ontstaat door optisch bedrog een lichtere tint van de kleur. Dit proces wordt volledig automatisch uitgevoerd door de Riso-printer.
Waar komt een riso-printer vandaan?
In de jaren ’80 ontwikkelde het Japanse Riso Kagaku Corporation de eerste digitale duplicator. Voor die tijd was stencilwerk echt vieze-handen-werk: stencils moesten met de hand of met typemachines worden gemaakt en vervolgens handmatig in de stencilmachine geplaatst. Met de komst van de Risograph werd het voor het eerst mogelijk om stencils te maken en te printen op dezelfde machine—zonder vieze handen. Tegenwoordig blijft Riso innoveren met verbeterde machines en materialen, en positioneert het zichzelf sterk op het gebied van milieuvriendelijkheid en duurzaamheid.
De Risograph werd ontworpen om drukwerk van hoge kwaliteit met hoge snelheid te produceren. Hierdoor werd de machine populair bij kerken, scholen en bedrijven die snel en kosteneffectief drukwerk in huis wilden maken in middelhoog volume. Kunstenaars ontdekten al snel de creatieve mogelijkheden van de Riso, mede dankzij de eenvoudige wisseling van kleurendrums en lage kosten. Vandaag de dag is er wereldwijd een community van makers die vol overgave drukwerk maken met de Riso en voortdurend de grenzen van deze techniek verleggen.
Waarom wil iedereen Riso-printen?
Wat ik zo geweldig vind aan Riso-print, is dat ik een idee binnen enkele uren kan omzetten in een serie kleurrijke prints. Net als vele anderen ben ik fan van de imperfecte kleurdekking, de textuur van de inkt op het papier, en het speelse karakter dat onverwachte foutjes aan het drukwerk geven. De Riso geeft je de mogelijkheid om met de snelheid van een drukpers werk te maken dat de levendigheid heeft van handgemaakte prints.
Sinds ik ben begonnen met Riso-printen ben ik gegrepen door de eigenzinnige charme van deze bijzondere printer. Ik moet eerlijk toegeven dat ik de Riso-printer, naast al mijn lof, ook weleens heb uitgescholden—niet alle onverwachte foutjes zijn namelijk even leuk. Maar desondanks, blijf ik in de ban van de Riso en deel ik mijn enthousiasme graag met andere printliefhebbers, ontwerpers en kunstenaars.
